ప్రహేళిక-43, 24 01 2021 ఆదివారము, భాస్కర శతకము

 

ప్రహేళిక సంఖ్య – 43,  24.01.2020

అంశము: భాస్కర శతకము

 

1. ఈ క్రింది పద్యాన్ని పూరించండి.

...........................

........................జీడపుర్వు తా

జెడ దిను నింతె కాక పుడి సెండు జలంబిడి పెంప నేర్చునే

పొడవగు చున్న పుష్ప ఫల భూరుహ మొక్కటినైన భాస్కరా

 

జవాబు:

ఎడపక దుర్జనుండొరుల కెంతయుఁ గీడొనరించుఁ గాని యే

యెడలను మేలు సేయఁడొక యించుకయైనను; జీడపుర్వు తా

జెడఁ దిను నింతెకాక పుడిసెండు జలంబిడి పెంప నేర్చునే

పొడవగుచున్న పుష్పఫల భూరుహ మొక్కటినైన భాస్కరా!

 

2. "క్రూరబుద్ధి గల రాజులను సేవించే మంచి వారికి కూడా వారి మంచి గుణములు పోయి క్రూర గుణములు వచ్చును"₹

 అనే భావమును కవి దేనితో పోల్చారు?

 

జవాబు:

తీయని నీటితో ప్రవహించే గోదావరి మొదలైన నదులన్నీ సముద్రములో కలిసినంతనే తమ తీపితనము కోల్పోయి ఉప్పదనము పొందును.

 

(క్రూర మనస్కులౌ పతులఁ ెల్చి వసించిన మంచివారికిన్

వారి గుణంబె పట్టి, చెడు వర్తన వాటిలు; మాధురీజలో

దారలు గౌతమీముఖమహానదు లంబుధిఁ గూడినంతనే

క్షారముఁ జెందవే మొదలి కట్టడ లన్నియుఁ దప్పి భాస్కరా!)

 

3. భాస్కర శతకం లో కవి వాడిన అలంకారం ఏది? దాని లక్షణాలు ఏమిటి?

 

జవాబు:

అర్థాంతరన్యాసాలంకారం : సామాన్యం చేత విశేషం గాని, విశేషం చేత సామాన్యం గాని సమర్థింప బడితే అది అర్థాంతరన్యాసాలంకారం

మరియు

దృష్టాంతాలంకారము.  రెండు వాక్యముల యందు ఉపమానోపమేయముల యొక్క వేరు వేరు ధర్మములను బింబ ప్రతిబింబ భావముతో వర్ణించుట

( ఏది వ్రాసినా మార్కులు ఇవ్వడం జరిగింది)

 

4. "మేఘుడు తనవద్ద జలము లేనప్పుడు సముద్రమునకు వెళ్ళి జలమును తెచ్చి అన్ని ప్రాణుల కోర్కెలు తీరునట్లుగా వర్షించును కదా!" ....ఈ భావమున్న పద్యము వ్రాయండి.

 

జవాబు:

దానము సేయఁ గోరిన వదాన్యున కీయఁగ శక్తి లేనిచో

నైనఁ బరోపకారమునకై యొక దిక్కునఁ దెచ్చి యైన నీఁ

బూనును; మేఘుడంబుధికిఁ బోయి జలంబులఁ దెచ్చి యీయఁడే

వాన సమస్త జీవులకు వాంఛిత మింపెసలార భాస్కరా!

 

5. "పండితులైన వారు దిగువందగ నుండగ నాల్పు డొక్కడు

ద్దండత బీఠ మెక్కిన బుధ ప్రకరంబుల కేమి యెగ్గగున్"

ఈ పద్యమునకు భావం వ్రాయండి.

 

జవాబు:

పండితులైనవారు దిగువనుండగా ఒక నీచుడు ఉద్దండ పీఠం అధిరోహించినా పండితులకేమి లోటు లేదు. ఎలా అంటే, గండభేరుండము మొదలైన పక్షులు ఉన్న చెట్టు పైకి ఎక్కి ఒక కోతి కూర్చున్నా ఆ పక్షులకేమి లోటు ఉండదు కదా!

 

6. "అగ్నిహోత్రుడు నిండు బలము కలవాడై అడవిని కాల్చినప్పుడు గాలిదేవుడు అతనికి స్నేహము చూపుచూ తోడ్పడును. ఆ అగ్ని చిన్నదీపము అయినప్పుడు ఆ గాలిదేవుడే విరోధియై దానిని అర్పును"  అని చెప్పుటలో కవి  లోకానికి ఏమి చెప్పదలచారు?

 

జవాబు:

మానవుడు బలవంతుడు గా ఉన్నప్పుడు అతని చుట్టము అతనికి తోడ్పడును. బలము లేనప్పుడు ఆ చుట్టమే శత్రువై కీడు చేయును.

 

(బలయుతుఁ డైన వేళ నిజ బంధుఁడు తోడ్పడుఁ గాని యాతఁడే

బలము తొలంగెనేని తన పాలిటి శత్రు; వదెట్లు పూర్ణుఁడై

జ్వలనుఁడు కానఁ గాల్చు తఱి సఖ్యముఁ జూపును వాయుదేవుఁడా

బలియుఁడు సూక్ష్మదీపమగు పట్టున నార్పదె గాలి భాస్కరా!)

 

7. "రాజు ప్రజ్ఞావంతుడు, బుద్ధిమంతుడు కానప్పుడు మంత్రులు ఎంత తెలివి గల వారైనప్పటికిని కార్యము నెరవేరదు" అని చెప్పుటకు కవి దేనిని ప్రామాణికంగా తీసుకున్నారు?

 

జవాబు:

దుర్యోధనుడు ప్రజ్ఞావంతుడు, బుద్ధిమంతుడు కానప్పుడు  - భీష్మ ద్రోణాదులు (మంత్రులు) ఎంత తెలివి గల వారైనప్పటికిని కార్యము నెర వేర్చ గలిగారా? (లేదు కదా)

 

(భూపతి కాత్మబుద్ధి మది బుట్టనిచోఁట బ్రధానులెంత ప్ర

జ్ఞాపరిపూర్ణులైనఁ గొనసాగదు కార్యము; కార్యదక్షులై

యోపిన ద్రోణ భీష్మ కృప యోధులనేకులు గూడి కౌరవ

క్ష్మాపతికార్యమేమయినఁ జాలిరె చేయఁగ నాడు భాస్కరా!)

 

8. భాస్కర శతకము ఏ ఛందస్సులో రచించ బడింది. రచించిన కవి పేరేమిటి?

 

జవాబు:

ఉత్పలమాలలో, చంపకమాలలో .  మారయ (మారవి) వెంకయ్య కవి

 

9."నిర్మల మూర్తి యైన చంద్రుడు తాను రాహువుచే మ్రింగబడి కాంతిహీనుడైనా కొద్ది సమయంలోనే ఆ కష్టము తొలగి తిరిగి పూర్వము వలెనే కాంతిని పొందుచున్నాడు కదా".. ఈ భావన ఉన్న పద్యము వ్రాయండి.

 

జవాబు:

సకలజన ప్రియత్వము నిజంబుగఁ గల్గిన పుణ్యశాలి కొ

క్కొకయెడ నాపదైనఁ దడవుండదు వేగమె పాసిపోవుగా;

యకలుషమూర్తియైన యమృతాంశుఁడు రాహువు తన్ను మ్రింగినం

డకటక మాని యుండఁడె! దృఢస్థితి నెప్పటియట్ల భాస్కరా!

 

10. కవి తన కవిత్వము గురించి చెప్పుకొనుచు భాస్కరా నీ కారణము చేత నా పద్యాలకు మిక్కిలి కీర్తి వచ్చినది అని రచించిన పద్యము వ్రాయండి.

 

జవాబు:

ఇంచుక నేర్పు చాలక విహీనతఁ జెందిన నా కవిత్వమున్

మించు వహించె నీకతన మిక్కిలి యెట్లనఁ దోలుబొమ్మలున్

మంచివివేకి వాని దెరమాటున నుండి ప్రశస్తరీతి నా

డించిన నాడవే జనుల డెందము నింపవె ప్రీతి భాస్కరా!

 

వెంకట్.సి హెచ్